د ژبې او ادب ترمنځ اړیکه
د ژبې او ادب ترمنځ اړیکه
د ټولنې لوستې طبقه مو تر ډيره ژبه او ادب د دوو بېلو بېلو څيزونو په نامه پيژني, حال دا چې ژبه او ادب یو تر بله ډيره نیږدې او نه شلېدونکې اړیکه لري. اکثره وخت ځوان ددې موضوع په اړه ډېرې ژورې پوښتې کوي, نن راځو دغه موضو په لنډ ډول تشریح کوو. لومړی ژبه ورپسې ادب او وروسته د دواړو تر منځ په اړیکه خبرې کوو.
ژبه:
څاروي غږونه جوړوي, چې د خپلې ډلې دې نورو غړو سره اړیکه ونیسي. انسانان د نورو انسانانو سره د خبرو اترو لپاره غږونه کاروي. په هرصورت ، د څارویو دې تولید شوو غږونو او انساني ژبې تر مینځ مهم توپیرونه شتون لري. دلته موجوده مطالعه د انسان او حيواناتو ژبو ترمینځ د دې توپیرونو ښودلو لپاره ندي بلکه د ژبې معنی او تعریف روښانه کول دي. په پیل کې یوازې لیدیزې علامې شتون لري.
د یوې ژبې جوړښت هغه لاره ټاکي, چې په هغه کې د ژبې ویونکی نړۍ ته ګوري، دغه جوړښت نړۍ لید نه ټاکي, مګر اوس هم د ژبې د بیان کونکو وړاندوینو کې د دوی وړاندوینې د نړۍ لید غوره کولو لپاره خورا اغیزناکې دي. د فلر او ورډاوګ په وینا یوه ادعا دا ده, چې که د یوې ژبې ویونکي د شیانو تشریح کولو لپاره ځینې ټکي ولري او د بلې ژبې ویونکي ورته الفاظ ونه لري ، نو د لومړۍ ژبې ویونکي به یې پيدا کړي, د دې شیانو په اړه خبرې کول اسانه دي. قوي ادعا دا ده ، که چیرې یوه ژبه توپیر وکړي او بله ژبه رامینځته کړي، نو بیا هغه څوک چې لومړۍ ژبه کاروي د دوی په چاپیریال کې به اړونده توپیرونه خورا په اسانۍ سره پيدا شي.
ادب:
د ادب تعریف کول خورا ګران دي. په عامه معنا موږ کولی شو ووایو, هر هغه څه چې لیکل شوي وي هغه ته موږ ادب ویلای شو, مګر د ادب روښانه او دقیق تعریف شتون نلري, ځکه چې د ادب ساحه دومره پراخه ده, چې دا ټول ستاسو د ژوند ساحې پوښي. مختلف پوهانو په بیلابیل ډول ادب تعریف کړی, مګر دا تعریفونه د ادب لپاره بسنه نه کوي. هر څوک د ادب د هغه د پوهیدو پراساس د ادب خپل تعریف لري. مګر دا یو نړیوال منل شوی حقیقت دی, چې ادب زموږ د ژوند هنداره ده, په کومه کې چې موږ زموږ د ژوند انعکاس ګورو. ادب په خورا پراخه معنی کې ، د انسان روح ټولې کړنې په عمومي ډول ، یا په ځانګړي ساحه ، دوره ، هیواد ، یا ژبه کې شاملې دي. ادب د لیکلو هغه شکل دی, چې زموږ د ښکلا احساس, زموږ کمال یا د افکارو کمال له دواړو لخوا جذبوي. کولینز انګلیسي قاموس ادب د لیکل شوو شیانو په معنا راوړي. لکه: شاعري ، ناولونه ، مقالې ، او داسې نور. استر لامبا ادب د یوه اصطلاح په توګه تعریف کړی, چې لیکل شوي یا ویل شوي توکي بیانوي. په پراخه توګه ویل کیږي ، ادب د تخلیقي لیکلو څخه ډیر تخنیکي یا ساینسي کارونو ته د هر څه تشریح کولو لپاره کارول کیږي ، مګر دا اصطلاح اکثرا د تخلیقي تخیل لپاره کارول کیږي ، په شمول د شعر ، ډرامې ، افسانې او غیر افسانوي کارونو. لکه څنګه چې موږ پوهیږو، ادبیات کلمه د لاتین لفظ ، ‘لیټرای’ څخه اخیستل شوې, چې د لیک معنی لري, نو ادب معنی “د شیانو جوړښت له خطونو څخه.” مګر دا یوازې او یوازې په خپاره شویو کارونو پورې محدود نه دي. ناپيژندل شوی کار ممکن ادب وي, کوم چې لفظي ادب ورته ویل کیږي. د نورو مطالعاتو څانګې په څیر ادب هم په څلورو لوی ټولګیو ویشل شوی دی. لکه: شاعري ، نثر ، افسانه او غیر افسانه. دا ممکن د تاریخي دورې ، ژانرونو ، او سیاسي نفوذ له مخې هم وویشل شي. لکه: په پښتو ژبه کې پخوانی دور, منځنی دور , او اوسنی دور. یو ادبي سړی د خپلې ټولنې دومره تولید دی څومره چې هنر د ژوند په وړاندې د هغه د خپل عکس العمل تولید دی. حتی تر ټولو لوی هنرمندان ځینې وختونه د هغه وخت -د روح څرګند شعور وي.
د ادب ساحه:
د ادب د ساحې کچه خورا پراخه ده. ادبیات د دې وړتیا لري, چې د خبرو اترو بشپړ کائنات پخپله ځان کې دننه کړي. په حقیقت کې ادب هرڅه دي, چې کولی شي د انسان ذهن ته راشي. پدې کې له ریاضیاتو څخه تر فلسفې او نورو پيچلو علومو پورې هرڅه پکې شامل دي. څنګه چې ادب ژوند منعکس کوي ، نو د ادب پراخه برخه د هر سړي ټول ژوند پوښي. دا د لیو تولستوی په شرایطو کې ښه پوهه کیدای شي ، روسی لیکوال د ادب تعریف کولو پرمهال ویلي. ادب ناکام دی که دا دوه اساسي پوښتنو ته ځواب نشي ويلی: چې څوک یو موږ او باید څنګه ژوند وکړو? که ادب موږ ته د ژوند کولو څرنګوالی نه راکوي او د پیژندلو څرنګوالی د انسان په توګه پیژني ، نو دا یو بل څه دی. د تولستوی دا بیان ادب تعریفوي ، موږ ته د ادب د فعالیت او هدف په اړه او همدارنګه د هغې د ساحې په اړه وايي. تولستوی په دې باور دی, چې دا دوه پوښتنې ټول ادبیات هڅوي او ادب په ژوند کې یو اساسي توکی دی. همدا دوه پوښتنې دي, چې ادب پراخه ساحه لري. دلته مسله دا ده, چې ټول ادب باید دا دوه بنسټیزو پوښتنو ته ځواب ووایی. ادب موږ ته وایی, چې موږ څوک یو او څنګه باید پدې نړۍ کې ژوند وکړو. دا پدې مانا ده, چې ادب زموږ له زیږون څخه بیا تر مرګ پورې زموږ ژوند په بشپړ ډول پوښلی دی. دا نظر دا څرګندوي, چې د ادب پراخه ساحه څومره پراخه ده
ولې موږ ادب مطالعه کوو؟
دا په مکرر ډول پوښتل کیږي, چې ولې موږ باید ادب مطالعه کړو, په دې مدرن عصر کې کله چې انسان سپوږمۍ ونیوه، آیا دا مناسبه نه ده, چې انسان د تصور په نړۍ کې ژوند وکړي؟ د ادب دې مطالعه کولو کار څه شی دی! په داسې حال کې, چې د پوهیدلو او مطالعې کولو لپاره ډیری شیان شتون لري؟ کوم چې د واقعیت پراساس دي او کوم چې کولی شي د نړۍ ټولې ټولنې ته ګټه ورسوي. آیا دا د ساینس او ټیکنالوژۍ په دې دوره کې یو شعر ، ناول ، لنډې کیسې ، یا ډرامې لوستل د وخت او انرژۍ ضایع کول ندي؟ باید هغه څه ته وګورو چې لیو – ټالسټوی د ادب د هدف په اړه ویلي دي. د هغه په وینا ادب دوه مهمې پوښتنې ځوابوي, چې په ټوله نړۍ کې له انسان سره تړاو لري او هغه دا دي چې: موږ څوک یو او څنګه باید پدې نړۍ کې ژوند وکړو? د دې پوښتنو ځواب دا ثابتوي, چې ادب زموږ د ژوند لپاره ضروري څيز دی, ځکه چې دا زموږ ژوند پدې کې انعکاس کوي. کله چې موږ ادب مطالعه کوو, موږ پخپله پوهېږو, چې ادب یو ډول د ځان څرګندول دي. موږ هغه ځای ته پکې رسیږو, چې موږ په خپل ژوند کې تېروتنه کوو او له همدې لارې یې موږ اصلاح کولی شو. په حقیقت کې ادب د هغه وخت د ټولنیز او سیاسي ژوند عکس دی, چې په دې باره کې لیو ویلي وو, چې په ادب کې موږ خپل ژوند څرګنوو, نو ادب یو ډول سند دی, چې د خپل وخت تاریخ ، ټولنیز یا سیاسي برخه لري. د هر عمر د ادب دې مطالعې کولو سره ، زموږ د کلتور ، دود ، عادتونو ، دودونو ، او د هغه عمر د خلکو دې ژوند کولو په اړه پوهاوی راکوي.
د ژبې او ادب ترمنځ اړیکه:
ډیری ژبپوهان د ژبې او ادب تر مینځ اړیکې لټوي. ندا دا نظر لري, چې ژبه او ادب دوه سمبوليک سیستمونه دي. لکه څنګه چې د جیانګ لخوا ویل شوي, چې هر څه موږ په ژبه کې وایو هغه معنی لري (جیانګ ، 2000). د ژبې هر ډول, چې موږ یې کاروو معنی لري. دا د ادب سره تړاو لري او ادب د ژبې څخه ډیر پراخ دی.
ژبه او ادب له یو بل نه نه جلا کیدونکي اړیکې لري. ژبه اساسي خام مواد د ادب لپاره دي، له دې لارې ادب پيدا کیږي، که هغه ناول وي یا شعرونه ، ډرامې یا فلمونه او نور. ژبه د اړیکو یو میتود دی، په داسې حال کې چې ادب مینځپانګه ده. ژبه د اشارو او عبارتونو د سیټ په توګه تشریح شوې, چې د دوی تر شا معنی لري. ادب د تخلیقي اهدافو لپاره د دې اشارو او عبارتونو کارول دي. په ادب کې ژبه په احتیاط سره جوړه شوې ده (بینجمن ، 2010: 1). پورتنۍ تعریف په څرګنده توګه په ګوته کوي, چې ادب په خپلو ټولو برخو کې له ژبې بهر نشي موجود کیدای.
په ادب کې ژبه د خلکو د کلتور د څرګندولو څخه لاس ته راځي. په داسې حال کې, چې ژبه د خلکو د کلتور په څرګندولو کې کارول کیږي, ادب د دې کلتور انعکاس دی. پخپله ادب د مادي ، ژبني یا لیکل شوي بنډل په توګه تشریح شوی ، کوم چې د دې انعکاس کوي, چې خلک څنګه خپل ژوند تیروي. د انساني کلتور د محصول په توګه ژبه هغه وسیله کیدای شي, چې کلتور وړاندې کوي. ادبیا دا څرګندوي, چې ژبه څنګه کارول کیږي او څنګه د یوې دورې ځینې اړخونه څرګند کړي. هره دوره خپل ځانګړې ځانګړتیاوې لري, چې له یو بل څخه توپیر لري او د ژبې په ګډون د انسانانو د ژوند او پرمختګ په ډیرو برخو کې خپلې ونډې لري. په بل عبارت ، د ژبې پرمختګ کولی شي د هرې دورې کلتوري پرمختګ منعکس کړي.
پای
فضل الحق نوری وردګ
